زبان آذری ، زبان کُهن منطقه آذربایجان

زبان آذری ، زبان کُهن منطقه آذربایجان

زبان شناسان و پژوهشگران زبان کُهن و حقیقی کل منطقه آذربایجان را قبل از حمله تُرکان و مغولان به ایران و استقرار طایفه هایی از آنها در منطقه آذربایجان ، زبان آذری ( = تاتی – تالشی ) می دانند ؛ زبان کنونی منطقه آذربایجان را می توان زبان تُرکی آذری نامید چرا که تلفیقی از زبان آذری کهن و زبان تُرکی می باشد . در ادامه به نظریات تعدادی از زبان شناسان و پژوهشگران در این زمینه اشاره می شود .

کیامهر فیروزی می نویسد : سال 431 هجری ، نقطه عطفی است در آغاز دگر گشت زبان مردم آذربایجان ؛ چه آنکه یورش ترکان سلجوقی در همین سال اتفاق افتاد .(1).

کسروی می گوید : آذری یکی از نیم زبانهای بزرگ و ریشه داری همچون کردی و مازندرانی و تالشی و گیلانی و مانند اینها بوده و در سراسر آذربایجان سخن گفته می شده و آن جز شاخه ای از زبان ایران نبوده . (2).

یوسیف.م. ارانسکی در کتاب خود " زبانهای ایرانی " می نویسد : تالشی دنباله یکی از گویش های ایرانی شمال غربی است که در ادوار گذشته در آذربایجان رواج داشته اند . دوبیتی هایی که در منطقه اردبیل به دست آمده اند و به قرن دهم هجری / شانزدهم میلادی تعلق دارند به یکی از این گویشها سروده شده اند . تحلیل این دو بیتی ها ( توسط ب.م. میلر ) نشان داده است که گویش اردبیلی در قرن دهم / شانزدهم دارای ویژگیهایی است که آن را به تالشی کنونی بسیار نزدیک می کند . (3).

استاد یحی ذکاء درباره زبان آذری در آذربایجان می نویسد : این زبان شاخه یی از گروه زبانهای ایرانی غربی است که در شمال غربی ایران زمین بدان سخن گفته اند و با زبانهای آرانی و تالشی و گویشهای خلخالی و همدانی و زنجانی و تارمی و زبانهای کُردی و ارمنی همبستگی های دور و نزدیک داشته است . (4).

نویسندگان متعصب ترکیه بدون هیچ دلیلی ادعا می کنند که زبان مردم آذربایجان و سرزمین های مجاور از روز ازل ترکی بوده است . اما چه جوابی دارند به اینکه در هیچ متنی قبل از صفویه بیتی یا عبارتی ترکی از مردم آن مناطق دیده نشده بلکه بر عکس قرائن و اشارات موجود خلاف آن را ثابت می کند . مثلا برای قطران تبریزی ( در گذشته 465 ) وجود یک معشوق ترک در گنجه معمایی بوده که آن غریبه از کجا به آن شهر افتاده است و می گوید :

ای ترک به گنجه از کجا افتادی ؟
کاندر دل و جان من فکندی شادی
یک بوسه مرا به مستی اندر ، دادی
ای ترک همیشه مست و خرم بادی

خاقانی شروانی هم از ترکان به صورت عنصر بیگانه ای یاد می کند :

رسم ترکان است خون خوردن ز روی دوستی
خون من خورد و ندید از دوستی در روی من

از این شواهد در متون نظم و نثر فراوان است . اما متعصبان ترکیه ادعاهای خود را به صورت واضحاتی که نیاز به هیچ توضیح و استدلالی ندارد بیان می کنند حتی ایلامی ها و هیتی ها را هم ترک می پندارند . (5).

منابع :
(1). آذربایجان تُرک نیست ( تُرک زبان است ) ، کیامهر فیروزی ، انتشارات به نگار ، چاپ اول 1387 ، ص 87
(2). زبان پاک ، آذری یا زبان باستان ، نام شهرها و دیه های ایران ، احمد کسروی ، انتشارات فردوس ، چاپ دوم 1379 ، ص 136
(3) - زبانهای ایرانی ، یوسیف . م . ارانسکی ، ترجمه دکتر علی اشرف صداقی ، انتشارات سخن ، چاپ اول 1378 ، ص 139
(4). جستارهایی درباره زبان مردم آذربایگان ، یحی ذکاء ، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار ، چاپ اول 1379 ، ص 2
(5). جستارهایی درباره زبان مردم آذربایگان ، یحیی ذکاء ، ص ، مقدمه دکتر محمد امین ریاحی