زبان تالشی در منطقه رودبارِ گیلان

زبان تالشی در منطقه رودبارِ گیلان

منطقه قومی تالش از حدود شهرستان رودبار گیلان آغاز می شود و با در بر گرفتن سراسر آبریز شرقی البرز شمالی – جبال تالش و جلگه های ساحلی آن ، از کپورچال تا مغان شرقی  و شهرستان سالیان در خاک شیروان ( جمهوری آذربایجان ) امتداد می یابد . نقاط مسکونی تالشان در گذشته بیشتر از حال به سوی شمال پیش رفته بود و با نقاط تات نشین جنوب قفقاز تماس می یافت ، و به نظر می رسد که از جانب شمال غرب نیز به ارسباران و رودخانه ارس امتداد می یافت و با میتانیان و ارمنیان همسایه بودند . آثار این گستردگی در شمال غربی پیوسته آشکار بوده است ، چنانکه در اواسط سده هفتم .ه.ق اهالی کلیبر هنوز مرکب از ترک و تالش بودند ، و نام تالش هنوز بر روی چند طایفه بزرگ مغان و ساکن در اراضی جنوب ارس ، همچون میکائیل لو و قوجه بیگ لو که دست کم نیم قرن پیش از این مشتمل بر 5000 خانوار بودند ، باقی مانده است . (1).

شهرستان رودبار در جنوب استان گیلان و منطقه تالش قرار دارد و زبان این منطقه جزو گویش جنوبی زبان تالشی است . در ادامه تعدادی از واژه های زبان منطقه رودبار (2) آورده می شود که تالش زبانان مناطق مختلف می توانند این واژه ها را با گویشِ تالشی منطقه خود مورد تطبیق و بررسی قرار دهند .

1 – پِیَر peyar ؛ دَدَه dada : پدر

2 – بابا bābā : پدربزرگ

3 – دِتَر detar : دختر

4 – خُر xor : خواهر

5 – اَوزِنی avzeni : هوو ، زن دوم شوهر

6 – اَستِه رو asteru : اشک

7 – بال bāl : بازو ، دست

8 – بِرِمِستِن beremesten : گریستن

9 – پارنَه pārna : گوساله ماده دو ساله

10 – تاسَه tāsa : تگرگ

11 – تاش tāš : زمین شیب دار و پرتگاه

12 – تِلار telār : بالکن خانه

13 – تور tur : دیوانه

14 - تیل  til : گِل آلود ( برای آب )

15 – جُر jor : بالا

16 – جیر  jir : پایین

17 – چامین čāmin : ادرار

18 – چَتِم čatem : سخت و مشکل

19 – خاش  xāš : استخوان

20 – خالَه xāla : شاخه درخت

21 – خُتِن  xoten : خوابیدن

22 – خِر xer : تاریک بر اثر مه یا دود گرفتگی

23 – دِخِسونین dexesonin : خیساندن

24 – دَو dav : رسم ، آیین

25 – زِدار zedār : درخت زیتون

26 – ساق sāq : سلامت ، سالم

27 – شَوِی šavey : پیراهن

28 – کِر ker : زمین شیب دار خشک و بدون گیاه

29 – کَرسو karsu : لاکپشت

30 – کَرک kark : مرغ

31 – کِلَه kela ؛ کِلِجارَه kelejāra : اجاق و جایی که آتش و خاکستر در آن هست

32 – کُندِس kondes : ازگیل

33 – مِل mel : گردن

34 – وَشتِن vašten : رقص و پایکوبی ؛ پریدن

منابع :

(1) – تالشان کیستند ، علی عبدلی ، نشر جامعه نگر ، ویراست سوم ، چاپ اول 1391 ، ص 11 – 13

(2) – فرهنگ عامه رودبار ( گیلان ) ، محمد علی جعفری دو آبسری ، نشر گیلکان ، چاپ اول 1388 ، ص 152 – 201

گردآورنده : ضیاء طرقدار